پنج روش افزایش ماندگاری کلر در استخر

کمبود و همچنین افزایش قیمت کلر باعث شده تا کسانی که دارای استخر هستند، همواره به فکر راهکارهایی باشند که بتوانند میزان مصرف کلر را در استخر خود کاهش دهند. برخی هم به دنبال روش‌های جایگزین مانند کلرزن نمکی و یا استفاده از دستگاه‌های ضدعفونی ثانویه مانند دستگاه‌های ضدعفونی کننده با اشعه ماوراء بنفش (UV) و دستگاه‌های ازن ژنراتور رفته‌اند.

البته باید به این نکته توجه داشت که کماکان کلر یک ماده بسیار مناسب برای ضدعفونی و از بین بردن میکروارگانیسم‌ها و همچنین روشی بسیار مؤثر برای پیشگیری از رشد جلبک در استخر بشمار می‌رود. اما اگر با روش کار کلر و مکانیزم عملکرد آن بیشتر آشنا شویم، می‌توان اثربخشی آن را بیشتر و با افزایش زمان ماندگاری، مصرف آن را حتی‌الامکان کاهش داد.

در این مقاله به پنج روش مهم برای افزایش ماندگاری کلر در استخر اشاره شده و نکات مهمی در خصوص آنها ارائه خواهد شد.

1- استفاده و کنترل میزان مواد تثبیت کننده کلر

اشعه ماوراء بنفش خورشید، یکی از مهمترین عواملی است که باعث کاهش عمر کلر آزاد در استخرهای روباز می‌شود. شاید برای شما جالب باشد که بدانید عدم استفاده از تثبیت کننده باعث می‌شود 75٪ کلر پس از دو ساعت و کل آن پس از چهار ساعت در صورت قرار گرفتن در معرض نور خورشید از بین برود!

در استخرهای روباز در کنار کلر حتماً نیاز به ماده‌ای به عنوان تثبیت کننده (Stabilizer) وجود دارد. ماده تثبیت کننده کلر که "اسید سیانوریک" نام دارد، باعث می شود تا ماندگاری کلر آزاد در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید به میزان قابل توجهی افزایش یابد. 

اضافه کردن اسید سیانوریک به میزان 30 تا 50 ppm باعث افزایش ماندگاری کلر به میزان 8 تا 10 برابر می‌شود که برای استخرهای روباز بسیار مهم و قابل توجه خواهد بود.

البته کنترل مقدار اسید سیانوریک نیز نکته مهمی است که نباید از آن غافل شد. علیرغم اینکه اسید سیانوریک بر افزایش عمر کلر تأثیر مثبتی دارد، اما در صورتیکه مقدار آن بیش از حد مجاز شود، باعث کاهش اثربخشی کلر خواهد شد. یعنی در صورتیکه میزان سیانوریک اسید بتدریج در استخر افزایش یابد، مقدار بیشتری کلر برای ضدعفونی و از بین بردن جلبک در استخر مورد نیاز خواهد بود.

میزان اسید سیانوریک در استخر از طرق مختلفی افزایش پیدا می‌کند. اسید سیانوریک را می‌توان بصورت مستقیم به استخر اضافه کرد. اما استفاده از پودر یا قرص‌های کلر حاوی اسید سیانوریک روش ساده‌تر و متداول‌تری است که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همانطور که اشاره شد، زمانی که از کلرهای حاوی مواد تثبیت کننده استفاده می‌شود، باید مراقب افزایش تدریجی اسید سیانوریک در استخر بود. به عنوان مثال، به ازای هر 10 ppm کلر آزاد شده از قرص کلر با مواد تثبیت کننده (تری کلر)، حدود 6 ppm اسید سیانوریک به آب استخر اضافه می شود.

متأسفانه برخلاف کلر، میزان اسید سیانوریک در استخر در طول زمان کاهش نمی‌یابد. تنها راه کاهش اسید سیانوریک، تخلیه مقداری از آب استخر و جایگزین کردن آن با آب تازه می ‌باشد. البته برخی مواد شیمیایی خاص کاهش دهنده اسید سیانوریک نیز وجود دارد که می توان از آنها نیز برای این منظور استفاده کرد.

بهترین بازه میزان اسید سیانوریک در استخر که در آن عملکرد کلر در بهینه‌ترین حالت قرار دارد، بازه 30 – 50 ppm است.

بهترین روش برای تخمین میزان کلر مورد نیاز در استخرهای حاوی اسید سیانوریک، دانستن نسبت مقدار کلر آزاد (FC) به اسید سیانوریک (CYA) است. بر اساس این پارامتر، میزان مطلوب کلر آزاد، برابر 7.5%  مقدار اسید سیانوریک در استخر است.

مثال: مقدار کلر آزاد مناسب برای استخری که میزان اسید سیانوریک آن برابر 30 ppm است، معادل 2.25 ppm خواهد بود.

30ppm of CYA * 7.5% = 2.25ppm of FC

اما در استخری با میزان اسید سیانوریک 100 ppm، مقدار کلر آزاد مورد نیاز به 7.5 ppm خواهد رسید.

100ppm of CYA * 7.5% = 7.5ppm of FC

همین مثال بالا نشان می‌دهد که افزایش تدریجی میزان اسید سیانوریک از 30 به 100 ppm در استخر، باعث افزایش حدوداً سه برابری مصرف کلر شد!

به همین دلیل کنترل میزان اسید سیانوریک و نگهداری آن در بازه 30 – 50 ppm بسیار مهم و ضروری بوده و تأثیر قابل توجهی بر کاهش میزان مصرف کلر در استخر خواهد داشت.

2- جلوگیری از تشکیل کلرامین

کلر ترکیبی (Combined Chlorine) یا "کلرامین" نقش مهمی در میزان مصرف کلر در استخر دارد. اگر زمانی که آمونیاک وارد آب می‌شود، مقدار کافی کلر آزاد در آب وجود داشته باشد، آمونیاک اکسید شده و حذف می‌شود. اما اگر مقدار کلر آزاد برای اکسید کردن آمونیاک کافی نباشد، کلر آزاد با آمونیاک ترکیب شده و نتیجه آن تشکیل کلرامین (Chloramine) خواهد شد.

این اتفاق باعث کاهش خاصیت ضدعفونی کنندگی کلر و همچنین ایجاد بویی نامطبوع و آزار دهنده برای شناگران در فضای استخر می‌شود. برای حذف کلرامین از آب استخر، نیاز به استفاده مجدد از کلر خواهد بود.

یکی از بهترین روش‌ها برای کنترل و کاهش مصرف کلر، وجود مقدار کافی کلر در استخر برای پیشگیری از تشکیل کلر ترکیبی یا کلرامین است.

کنترل نسبت میزان کلر آزاد به اسید سیانوریک (7.5%) که در بخش قبل توضیح داده شد، یک راه مناسب برای کنترل کافی بودن کلر آزاد در آب استخر است.

استفاده از تجهیزات ضدعفونی ثانویه مانند دستگاه‌های اشعه ماوراء بنفش (UV) و یا دستگاه ازن ژنراتور نیز می‌توانند تأثیر بسیار مناسبی بر پیشگیری از تشکیل کلرامین در استخر داشته باشند.

برای جلوگیری از افزایش مصرف کلر، همواره باید مقدار کلر ترکیبی کمتر از 0.2 ppm نگه داشته شود. در صورت افزایش میزان کلر ترکیبی از این مقدار حتماً با شوک کلر و یا سایر مواد مخصوص، به استخر شوک ضدعفونی داده شود تا مقدار کلر ترکیبی به حداکثر مقدار مجاز یعنی 0.4 ppm نرسد.

کنترل دائم میزان کلر ترکیبی و نگه داشتن آن در حداقل میزان ممکن (نزدیک به صفر)، تأثیر بسیار زیادی بر روی کیفیت آب استخر و افزایش ماندگاری کلر دارد.

برای تحمین مقدار لازم کلر جهت شوک به استخر برای از بین بردن کلرامین با توجه به مقادیر اسید سیانوریک و کلر ترکیبی را می‌توان به یکی از دو روش زیر انجام داد:

روش اول: مقدار 15% از میزان اسید سیانوریک موجود در آب استخر (به واحد ppm) را محاسبه و به همان میزان کلر به استخر اضافه کنید.

مثال: اگر مقدار اسید سیانوریک استخر 30 ppm باشد، نیاز به 4.5 ppm کلر برای شوک خواهد بود.

30ppm * 15% = 4.5ppm

یعنی به ازای هر متر مکعب آب استخر 4.5 گرم کلر مورد نیاز است.

روش دوم: مقدار 10 برابر کلر ترکیبی موجود در آب استخر (به واحد ppm) را محاسبه و به همان میزان کلر به استخر اضافه کنید.

مثال: اگر مقدار کلر ترکیبی (Combined Chlorine) استخر 0.4 ppm باشد، نیاز به 4 ppm کلر برای شوک خواهد بود.

0.4ppm * 10 = 4.0ppm

یعنی به ازای هر متر مکعب آب استخر 4 گرم کلر مورد نیاز است.

البته باید توجه داشت که اگر در آب استخر، کلر آزاد (Free Chlorine) وجود داشته باشد، باید میزان کلر آزاد را از مقدار کلر محاسبه شده با روش‌های فوق برای شوک کلر کسر کرده و مقدار باقیمانده را به استخر برای شوک اضافه نمود.

یعنی در مثال روش دوم اگر فرضاً 1.5 ppm کلر آزاد در آب استخر وجود داشته باشد و طبق مثال حل شده روش دوم نیاز به 4.0 ppm کلر باشد، عملاً لازم است تا 2.5 ppm کلر جدید به آب اضافه شود (یعنی به ازای هر متر مکعب 2.5 گرم کلر).

این نکته مهمی است که در بسیاری از مواقع عدم دقت به این موضوع باعث استفاده بیش از نیاز از کلر و هدر رفت آن می‌شود. بنابراین اندازه‌گیری و در نظر گرفتن مقدار کلر آزاد موجود در استخر برای محاسبه مقدار مورد نیاز برای شوک کلر، موضوع مهمی است که می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف کلر را در پی داشته باشد.

استفاده از مواد اکسیدکننده غیر کلر نیز می‌تواند برای شوک استفاده شود. مخصوصاً استفاده از این مواد در زمانی که شناگران تمایل دارند در مدت زمان کمتری بعد از شوک از استخر استفاده کنند، حتی مناسب‌تر هم می‌باشد. میزان و روش استفاده از این مواد می‌بایست بر اساس دستورالعمل شرکت تولید کننده این مواد باشد.

شوک دهنده استخر PISCIMAR مدل DICLOR

پودر شوک دهنده استخر و جکوزی PISCIMAR مدل DICLOR در بسته‌های یک کیلوگرمی با حلالیت بسیار بالا و بدون تغییر دادن pH

مشاهده مشخصات

3- کنترل میزان TDS آب استخر

از آنجائیکه مقدار TDS آب استخر تأثیر مستقیمی روی میزان مصرف کلر دارد، اندازه‌گیری این پارامتر حداقل در بازه‌های زمانی سه ماهه بسیار اهمیت دارد.

برای تنظیم و کنترل TDS آب استخر، هم لازمست TDS آب استخر اندازه‌گیری شود و هم TDS آبی که استخر با آن پر می‌شود. چون زمانی که TDS آب استخر 1500 ppm از TDS آبی که استخر با آن پر شده است بیشتر شود، مقدار کلر مورد نیاز برای ضدعفونی استخر به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.

میزان TDS آب استخر می‌بایست حداکثر هر سه ماه یکبار اندازه‌گیری شده و میزان آن کمتر از 1500 ppm بالاتر از TDS آبی که استخر با آن پر می‌شود نگه داشته شود.

ساده‌ترین کار برای کاهش TDS آب استخر این است که هر چند وقت یکبار مقداری از آب استخر تخلیه و با آب تازه جایگزین شود. این کار را می‌توان هر ماه، هر دو ماه یکبار و یا نهایتاً هر سه ماه یکبار انجام داد. هر بار کافی است تنها 5 تا 10 سانتیمتر از آب استخر را تخلیه و آن را مجدداً با آب تازه پر کنید.

این روش تخلیه آب استخر بصورت منظم، نه تنها باعث کاهش املاح و رسوبات داخل آب می‌شود، بلکه باعث خارج شدن مقداری کلرامین و اسید سیانوریک تجمع یافته در استخر نیز خواهد شد.

TDS متر قلمی HM Digital

جهت اندازه گیری TDS آب با بازه اندازه گیری 9990 - 0 ppm  دارای کیف محافظ و دستورالعمل

مشاهده مشخصات

4- تعادل شیمیایی آب استخر

عدم تعادل شیمیایی مناسب آب استخر، یکی دیگر از عوامل مصرف بیش از اندازه کلر است. بالا بودن میزان pH و قلیائیت کل (Total Alkalinity) آب استخر، باعث کاهش اثربخشی ضدعفونی کلر در استخر می‌شود.

با حل شدن کلر در آبی که خاصیت قلیایی بالایی دارد، بجای تشکیل اسید هیپوکلرو (HOCl) که خاصیت ضدعفونی کنندگی خیلی بالایی دارد، یون هیپوکلریت (ClO-) که در ضدعفونی بسیار ضعیف است تولید می‌شود. در حالیکه اسید هیپوکلرو (HOCl) برای از بین بردن باکتری‌ها و جلبک 99% مؤثر است، یون هیپوکلریت (ClO-) تنها 1% این توان را دارد.

زمانی که pH و قلیائیت کل آب استخر بالا باشد، مقدار یون هیپوکلریت افزایش و میزان اسید هیپوکلرو کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل، مقدار بیشتری کلر برای تمیزی و ضدعفونی آب مورد نیاز خواهد بود.

pH حدود 7.5 و قلیائیت کل 90 ppm، بهینه ترین مقادیر این دو پارامتر از نظر اثربخشی ضدعفونی کلر است.

دو مصرف کننده بزرگ کلر در استخرها، جلبک و نیترات می‌باشند که بر روی یکدیگر نیز کاملاً تأثیر دارند. نیترات یکی از مواد تغذیه کننده جلبک است. اگر دقت کرده باشید، پس از بارش باران، مقدار مصرف کلر خیلی افزایش پیدا کرده و حتی گاهی مقدار کلر آزاد (Free Chlorine) داخل استخر نیز قابل اندازه‌گیری نمی‌باشد. یکی از مهمترین دلایل این اشکال به وجود نیترات در آب استخر برمی‌گردد.

نیترات معمولاً بعد از بارش باران وارد آب استخر می‌شود. اما گاهی به دلیل حضور تعداد زیاد شناگران و آلودگی ناشی از تعریق، ادرار، بزاق دهان، مواد آرایشی، کرم‌های ضد آفتاب، عطر و یا اسپری آنها نیز باعث ایجاد این مشکل می‌شود. در واقع این مواد اشاره شده باعث ورود "نیتریت" به آب استخر می‌شوند.

زمانی که مقدار کلر آزاد آب استخر کافی باشد (همان نسبت 7.5% اسید سیانوریک)، نیتریت وارد شده به آب استخر توسط کلر اکسید شده و از بین می‌روند. در این حالت کلر نیز عمل ضدعفونی کنندگی را بهتر انجام داده و ماندگاری مناسب‌تری هم خواهد داشت. اما اگر مقدار کلر کافی نباشد، "نیتریت" ها اکسید نشده و به مرور به "نیترات" تبدیل می‌شوند.

با ادامه این روند، مقدار نیترات آب استخر افزایش می‌یابد. متأسفانه نیترات‌ آب استخر را با استفاده از مواد شیمیایی نمی‌توان کاهش داد. تنها راه کاهش نیترات، تخلیه مقدار از آب استخر و جایگزینی آن با آب تازه می‌باشد. در صورتیکه مقدار نیترات در آب استخر به 10 ppm یا بیشتر برسد، مقدار مصرف کلر به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

تست کیت شش کاره استخر و جکوزی KOKIDO

تست کیت شش کاره استخر و جکوزی KOKIDO، جهت اندازه گیری کلر کل، کلر آزاد، pH، قلیائیت کل، سختی کل و اسید سیانوریک

مشاهده مشخصات

5- کنترل مواد تغذیه کننده جلبک استخر

"نیترات" و "فسفات"، دو ماده مهم و مؤثر در رشد جلبک‌های استخر به شمار می‌روند. در واقع این دو ماده غذایی مناسب برای رشد گیاهان بوده و جلبک نیز نوعی گیاه است. هر چه مقدار و رشد جلبک‌ها در استخر بیشتر شود، میزان مصرف کلر هم افزایش پیدا می‌کند. در این حالت نیترات و فسفات بصورت مستقیم با کلر وارد واکنش نمی‌شوند، بلکه رشد جلبک باعث مصرف بیشتر کلر می‌شود.

جلبک‌ها برای رشد یک راه دیگر هم دارند و آن "فوتوسنتز" است. در این فرآیند جلبک با استفاده از نور خورشید، گلوکز تولید کرده و از این ماده برای رشد و نمو خود استفاده می‌کند. در این فرآیند نیز مقدار مصرف کلر به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.

بنابراین یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش و کنترل مصرف کلر، جلوگیری از تغذیه و رشد جلبک در استخر است. از بهترین راهکارها برای جلوگیری از رشد جلبک در استخر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

- تنظیم نسبت کلر

- تمیز کردن مناسب سطوح استخر با برس در بازه‌های زمانی منظم

- سیستم فیلتراسیون صحیح با مدت زمان کارکرد کافی

- حذف فسفات و نیترات

- استفاده پیشگیرانه از مواد ضدجلبک استخر

انجام صحیح موارد فوق باعث پیشگیری از رشد و تغذیه جلبک و به تبع آن کاهش مصرف کلر می‌شود. اما اگر این اقدامات پیشگیرانه به درستی انجام نشوند و از بین بردن جلبک تنها بعد از رشد آنها صورت گیرد، هر بار هزینه بیشتری بابت استفاده مواد ضدجلبک و یا کلر متحمل خواهید شد.

یکی از موادی که می‌تواند از رشد جلبک‌ها جلوگیری کند، "بورات" (Borate) می‌باشد. بورات از رشد جلبک‌ها در مرحله سلولی ممانعت به عمل می‌آورد. عدم رشد جلبک در استخر باعث صرفه جویی قابل توجهی در مصرف کلر می‌شود. البته می‌بایست به این نکته توجه داشت که بورات یک ماده ضدجلبک نبوده و جلبک‌های موجود را از بین نمی‌برد. بلکه تنها جلوی رشد و تکثیر آنها را می‌گیرد.

بورات با یک روش دیگر نیز باعث افزایش عملکرد و ماندگاری کلر در آب استخر می‌شود. بورات باعث نرم شدن آب استخر شده و به این ترتیب اثربخشی و انتشار مواد شیمیایی در آب را افزایش می‌دهد.

قبلاً اشاره شده بود که در حالت عادی نسبت کلر آزاد به اسید سیانوریک می‌بایست حدود 7.5% باشد. در حالیکه اگر 50 ppm بورات در آب استخر وجود داشته باشد، این نسبت به 5% کاهش می‌یابد که مقدار قابل توجهی برای کاهش کلر محسوب می‌شود.

مثال: مقدار کلر آزاد مناسب برای استخری که میزان اسید سیانوریک آن برابر 30 ppm است، در حالت عادی و بدون وجود بورات معادل 2.25 ppm خواهد بود.

30ppm of CYA * 7.5% = 2.25ppm of FC

حالا اگر 50 ppm بورات در استخر وجود داشته باشد، مقدار کلر آزاد مورد نیاز به 1.5 ppm خواهد رسید.

30ppm of CYA * 5% = 1.5ppm of FC

تأثیر مثبت دیگری که بورات بر عملکرد کلر دارد، از طریق ایجاد مقاومت در برابر افزایش pH در آب استخر است. همانطور که قبلاً اشاره شد، در صورتیکه مقدار pH در آب استخر بالا رود، اسید هیپوکلرو (HOCl) کمتری در استخر تولید شده و مقدار کلر بیشتری برای اکسیداسیون و ضدعفونی مورد نیاز خواهد بود.

بورات برای استخرهایی که از کلرزن نمکی استفاده می‌کنند و همچنین استخرهای دارای آبنما یک مزیت محسوب می‌شود. زیرا در این استخرها با افزایش تدریجی pH و قلیائیت مواجه هستیم که بورات از این موضوع می‌تواند در حد قابل قبولی جلوگیری کرده و مصرف اسید را کاهش دهد.

محلول ضد جلبک POOL PLEX

محلول ضد جلبک و خزه استخر و جکوزی POOL PLEX در بسته‌های 4 لیتری

مشاهده مشخصات

جمعبندی

با توجه به موارد مطرح شده، جهت افزایش ماندگاری کلر در استخر پیشنهاد می‌شود تا پارامترهای شیمیایی آب مطابق جدول زیر تنظیم و نگهداری شوند:

انجام اقدامات و پیش‌بینی های لازم درخصوص افزایش ماندگاری کلر، باعث صرفه‌ جویی و همچنین پایداری وضعیت آب استخر می‌شود. تنظیم مقادیر اسید سیانوریک، کلر آزاد، TDS و بورات در استخر می‌تواند تأثیر قابل توجهی در این مورد داشته باشد.