وجود باکتریها و ویروس‌های مختلف (بیماریزا و غیر بیماریزا) در چاه آب، معمولاً یکی از بزرگترین دغدغه‌های کسانی است که آب مصرفی منزل آنها از آب چاه تأمین می‌شود.
مثبت بودن آزمایش میکروبی آب چاه، نشاندهنده احتمال ورود آبهای سطحی و یا پساب به داخل آب چاه و یا عدم ضدعفونی مناسب تجهیزات و ورود میکروب در زمان حفر و یا تعمیر چاه می‌باشد.
باکتری‌های غیر بیماریزا مانند باکتری آهن و گوگرد نیز علیرغم اینکه مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کنند، باعث اثرات ناخوشایندی در طعم و بوی آب و همچنین ایجاد رسوب و گرفتگی در پمپ، لوله‌‌ها و سایر تجهیزات می‌شود.
یکی از روش‌های سریع از بین بردن باکتری‌های موجود در آب چاه، دادن "شوک کلر" (Shock Chlorination) به چاه آب است. منظور از شوک کلر، اضافه نمودن مقدار زیادی کلر بصورت یکجا به چاه برای از بین بردن تمامی باکتریها و میکروب‌های آب است. شوک کلر چاه آب اگر با روش درست و اصولی انجام شود، می‌تواند تمام باکتری‌های بیماریزا و غیربیماریزای آب چاه را از بین ببرد.
روش صحیح ضدعفونی چاه آب با شوک کلر در قالب سرفصل های زیر در مقاله پیش رو بصورت کامل توضیح داده شده است:
- چه زمانهایی می بایست اقدام به شوک کلر چاه آب نمود؟
- از چه نوع کلری برای شوک کلر چاه آب استفاده شود؟
- غلظت مناسب کلر برای شوک ضدعفونی چاه آب
- دستورالعمل شوک کلر چاه آب
- نکات مهم شوک کلر چاه آب
توصیه می‌شود که در مواقع زیر شوک کلر چاه آب را انجام دهید:
1- زمانی که یک چاه آب جدید حفر و آماده استفاده می‌شود.
2- هر زمانی که چاه آب تعمیر شده و یا پس از مدتی طولانی قرار است مورد استفاده قرار گیرد.
3- آب سیلاب وارد چاه آب شده باشد.
4- زمانی که پمپ، منبع تحت فشار و یا مخزن ذخیره جدید در سیستم آبرسانی نصب شده باشد.
5- زمانی که لوله‌کشی جدید انجام شده باشد.
6- آزمایش آب چاه نشاندهنده وجود باکتری (از جمله باکتری کلیفرم) باشد.
7- بوی نامطبوع و رسوبات لزج ناشی از باکتری آهن و باکتری گوگرد قابل مشاهده و احساس باشند.
برای شوک کلر چاه آب می‌توان از انواع مختلف کلر با مشخصات زیر استفاده نمود:
- پودر کلر با فرمول شیمیایی هیپوکلریت کلسیم
- قرص کلر با فرمول شیمیایی هیپوکلریت کلسیم
- کلر مایع یا آب ژاول با فرمول شیمیایی هیپوکلریت سدیم
برای انتخاب نوع کلر مناسب، باید به موارد زیر توجه کنید:
- از قرص‌های کلر مخصوص ضدعفونی استخرها برای شوک کلر چاه استفاده نکنید. این قرص‌ها دارای مواد تثبیت کننده هستند که برای ضدعفونی آب شرب مناسب نیستند.
- برای شوک کلر چاه می بایست از پودر و یا قرص کلر با فرمول شیمیایی هیپوکلریت کلسیم با درصد خلوص حدود 70% استفاده شود. البته همانطور که پیش تر گفته شد، قرص های موجود در بازار معمولاً دارای مواد تثبیت کننده بوده و برای مصرف بهداشتی مناسب نیستند. بهترین حالت برای استفاده از این مواد برای شوک کلر چاه، ترکیب 50% قرص و 50% پودر کلر است. اما در صورت عدم در دسترس بودن قرص کلر هیپوکلریت کلسیم، می توان از 100% پودر کلر هیپوکلریت کلسیم استفاده نمود.
- وایتکس هم نوعی کلر مایع با درصد خلوص پایین (5٪ هیپوکلریت سدیم) است. اما با توجه به استفاده آنها در شستشوی البسه، معمولاً مواد جانبی مانند بنزن و فلزات سنگین در آنها وجود دارد. بنابراین استفاده از وایتکس برای شوک کلر پیشنهاد نشده و بهتر است بجای آن از کلر مایع یا آب ژاول با درصد خلوص حداقل 10٪ هیپوکلریت سدیم استفاده شود.
غلظت استاندارد کلر برای شوک چاه آب، حداقل 100 ppm است. البته باید توجه داشت که در صورت وجود باکتری آهن و یا باکتری گوگرد در داخل چاه آب، باید مقدار بیشتری کلر استفاده کرد تا مقدار کلر آزاد باقیمانده در آب به همان مقدار حداقل 100 ppm برسد.
1- در صورتیکه در مسیر ورودی آب از چاه به منزل از دستگاه سختی گیر، فیلتر شنی، کربنی، الیافی یا هر نوع دیگری از دستگاه های تصفیه آب استفاده می کنید، با بستن شیرهای ورودی و خروجی و باز کردن شیر بای پس، آنها را در مسیر بای پس قرار دهید. داخل دیواره چاه و مخزن ذخیره را کاملاً شستشو دهید. در صورتیکه ذرات خارجی بزرگ روی آب چاه جمع شده باشد، آنها را با پمپ از چاه خارج کنید.
2- مقدار 2 لیتر کلر مایع یا 10 گرم پودر کلر در یک سطل آب 20 لیتری حل کنید. سپس تمام سطح داخلی دیواره چاه را به این محلول آغشته نمائید.
3- درب روی چاه را برداشته و در صورت امکان عمق آب داخل چاه را اندازه گیری و یا تخمین بزنید. برای محاسبه حجم آب داخل چاه باید اطلاعات زیر مشخص شده و بر اساس فرمول ارائه شده، ابتدا حجم آب داخل چاه و سپس میزان پودر کلر مورد نیاز برای شوک کلر محاسبه شود:
- قطر داخلی دهانه چاه بر حسب متر (D)
- عمق چاه بر حسب متر (H1)
- ارتفاع بخش خالی بالای چاه بر حسب متر (H2)
محاسبه حجم آب داخل چاه بر حسب لیتر مطابق فرمول زیر انجام می گیرد:
V = 785*D2*(H1-H2)
4- محاسبه میزان پودر یا مایع کلر مورد نیاز
برای رسیدن غلظت 100 ppm کلر، به ازای هر 1000 لیتر آب می بایست 150 گرم پودر کلر با درصد خلوص 70% مصرف شود. بنابراین به سادگی حجم پودر کلر مورد نیاز قابل محاسبه خواهد بود.
مثال: چاه آبی را در نظر بگیرید که قطر دهانه آن 15 سانتیمتر، عمق 30 متر و بخش بالایی خالی 10 متر در اختیار داشته باشیم. محاسبه پودر کلر مورد نیاز برای شوک کلر چاه از روش زیر محاسبه می شود:
V=785*(0.15)2*(30-10)=353.25 lit
مقدار پودر کلر مورد نیاز:
(323.25/1000)*150=50gram
بنابراین برای شوک کلر این چاه با غلظت 100 ppm می بایست 50 گرم پودر کلر با خلوص 70% استفاده شود.
نکته: در صورت در اختیار نداشتن ترازوی دقیق می توانید از قاشق غذاخوری برای برداشت و تخمین وزن کلر استفاده کنید. تقریباً هر قاشق غذاخوری صاف شده پودر کلر، حدود 10 گرم وزن دارد.
پودر کلر با مقدار محاسبه شده را در یک سطل 20 لیتری حاوی آب تمیز ریخته و پس از حل کردن، به داخل چاه آب بریزید.
پس از محاسبه حجم آب داخل چاه آب با فرمول ارائه شده در مرحله شماره (3)، برای رسیدن به غلظت کلر 100 ppm به ازای هر لیتر آب چاه یک لیتر آب ژاول با خلوص 10% در نظر گرفته و پس از رقیق کردن با حداقل 10 برابر آب در یک سطل بزرگ، آن را به داخل چاه اضافه نمائید.
5- گردش آب چاه پس از اضافه کردن کلر به آن برای توزیع یکنواخت آب بسیار مهم است. برای این منظور، پس از اضافه کردن کلر با استفاده از یک شلنگ، آب خروجی منبع تحت فشار یا پمپ نصب شده بعد از منبع ذخیره را به داخل چاه برگردانده و اجازه دهید این گردش آب داخل چاه حدود 15 دقیقه ادامه پیدا کند. با انجام این کار، بوی قوی کلر به استشمام خواهد رسید. اگر بوی کلر قابل تشخیص نبود، مراحل 3 و 4 را مجدداً تکرار کنید.
6- اجازه دهید آب کلردار داخل تمام لوله ها وارد شده و به تمامی شیرهای نقاط مصرف برسد. بوی کلر از خروجی تمام شیرها باید قابل تشخیص باشد.
7- اجازه دهید آب حاوی کلر حداقل 6 ساعت و حداکثر 12 ساعت داخل چاه و لوله ها باقی بماند. ترجیحاً شوک کلر را زمانی انجام دهید که کلر شب تا صبح در آب باقی مانده باشد.
نکته: حتماً مراقب باشید که در زمان وجود کلر، کسی از آب برای شرب استفاده نکرده و حتی مراقب حیوانات خانگی هم باشید تا از این آب استفاده نکنند.
8- یک شیر را باز کنید تا آب کلردار کاملاً خارج شده و هیچ بوی کلری احساس نشود. این کار را در تمامی شیرها انجام دهید.
نکته: میزان کلر بالای آب ممکن است باعث ایجاد کدورت و رنگ در آب شود. ذرات آهن اکسید شده و رسوبات ایجاد شده ممکن است باعث ایجاد گرفتگی در مسیر آب خروجی چاه شود. در صورتیکه متوجه شدید جریان آبی از پمپ خارج نمی شود، اجازه ندهید پمپ روشن بماند. چون احتمال آسیب دیدن پمپ در این حالت خیلی زیاد خواهد بود.
نکته: مقدار زیاد کلر آب باعث ایجاد خوردگی در سطوح فلزی می شود. بنابراین به هیچ عنوان آب کلردار نباید بیش از 36 ساعت در داخل پمپ، لوله ها و شیر آلات باقی بماند.
9- تمام تجهیزات تصفیه آب که در مرحله 1 بای پس شده بودند را مجدداً به مدار اصلی بازگردانید.
10- دو تا سه هفته پس از شوک کلر، آب چاه را آزمایش کنید تا از عدم وجود باکتری، باکتری آهن و باکتری گوگرد اطمینان حاصل نمائید.
- در صورتی که از آب چاه به عنوان آب مصرفی منزل استفاده می‌کنید، حداقل سالی یکبار نسبت به انجام آزمایش میکروبی آن اقدام نمائید. در صورت مثبت بودن آزمایش باکتری کلیفرم، احتمال وجود سایر انواع باکتریها و ویروس‌های بیماریزا و غیر بیماریزا در آب نیز وجود دارد.
- هرچند شوک کلر در کوتاه مدت می‌تواند مشکل آلودگی میکروبی و بوی نامطبوع آب چاه را حل کند، اما قادر نیست منشاً ایجاد آنها را از بین ببرد. اگر منشأ وجود این باکتریها به دلیل نفوذ پساب به داخل چاه باشد، این آلودگی در چاه آب مجدداً پس از مدتی اتفاق می‌افتد. سعی کنید دلیل و منشأ ورود باکتریها را به چاه پیدا کرده و چاه را با روشی مناسب در برابر آنها محافظت نمائید.
- شوک کلر چاه آب ممکن است باعث تیره شدن رنگ آب چاه (به دلیل اکسید شدن یون‌های فلز محلول در آب) شود. در اینصورت، مراقب باشید این آب به تجهیزاتی مانند سختی گیر، آبگرمکن و شیرآلات وارد نشود چون باعث ایجاد گرفتگی در آنها می‌شود. در صورت نیاز، از یک متخصص در انجام این کار مشورت بگیرید.
- در زمان اضافه کردن محلول کلر به چاه آب از وسایل ایمنی شخصی مانند ماسک، دستکش، عینک و لباس مناسب استفاده نمائید.
- سعی کنید تا محلول کلر وارد آب چاه شده و روی پمپ و یا سیم کشی آن ریخته نشود.
- در صورتیکه چاه عمیق باشد، ممکن است مقداری از محلول ریخته شده پیش از رسیدن به آب به سمت دیواره ها برود. لذا در این موارد از محلول کلر بیشتری استفاده نمائید.
نظرات