انواع فیلتر تصفیه استخر و جکوزی

هر استخری برای داشتن آبی شفاف و تمیز، حتماً باید یک سیستم تصفیه مناسب هم داشته باشد. پمپ و فیلتر، اصلی ترین بخش  سیستم تصفیه استخر و جکوزی محسوب می شوند. بصورت کلی سه نوع فیلتر در تصفیه استخر و جکوزی مورد استفاده قرار می گیرند:

- فیلتر شنی

- فیلتر کارتریجی

- فیلتر دیاتومه

 

 

در ادامه با روش کار و همچنین مزایا و محدودیت‌های هر کدوم از این فیلترها آشنا خواهید شد:

فیلتر شنی

 

فیلتر شنی یک ساختار ساده داشته و شامل قسمت های زیر می شود:

- یک مخزن که داخل آن سیلیس ریخته می شود.

- یک ست لوله و نازل که داخل مخزن قرار می گیرد.

-  شیر چند راهه فیلتر که به بدنه و لوله داخل فیلتر متصل می شود.

آب استخر و جکوزی توسط پمپ تصفیه و لوله کشی از سطح و کف استخر و جکوزی جمع و از طریق پورت ورودی شیر فیلتر وارد مخزن فیلتر شنی شده و روی بستر سیلیس می ریزد. آلودگی‌ها و ذرات خارجی در حین عبور آب از بالای بستر سیلیس به سمت پایین، در داخل بستر سیلیس جدا شده و آب تمیز از کف توسط نازل های پایین جمع شده و از طریق لوله مرکزی به سمت پورت خروجی شیر هدایت و دوباره به سمت استخر برمیگردد.

طبیعی است بعد از مدتی که مقدار آلودگی‌ها در بستر سیلیس زیاد شود، فشار فیلتر افزایش پیدا کرده و آبدهی خروجی فیلتر هم افت می‌کند. این وضعیت از افزایش فشاری که گیج فشار روی شیر چندراهه فیلتر نشان می‌دهد، قابل تشخیص است. در این حالت، باید فیلتر بک واش شود. در فرآیند بک واش، جهت جریان آب معکوس می شود. آب از داخل لوله به سمت پایین سیلیس ها حرکت کرده، از داخل نازل‌ها خارج و ضمن منبسط کردن بستر سیلیس، تمام آلودگی‌ها و ذرات را از سیلیس ها جدا و از پورت دیگر شیر به نام Waste خارج و به سمت فاضلاب هدایت می کند. سپس بعد از یک مرحله شستشو فیلتر مجدداً در مدار قرار گرفته و قابل استفاده خواهد بود. مراحل انجام بک واش با جزئیات بیشتر در مقالات و فیلم های داخل سایت آورده شده است.

 

 

 

 

بدنه فیلترهای شنی از جنس‌های مختلف تولید می شوند:

- بدنه پلی اتیلن

- بدنه فایبرگلاس

- بدنه فایبرگلاس نوار پیچ شده (Bobbin Wound)

- بدنه استنلس استیل

با توجه به اینکه در استخر مواد شیمیایی و ضدعفونی کننده مختلفی مانند کلر، اسید، شفاف کننده و ضد جلبک استفاده میشود، جنس بدنه فیلتر باید در برابر این مواد مقاومت لازم را داشته باشند.

به صورت کلی بدنه فایبر گلاس مقاومت بالاتری از بدنه های پلی اتیلنی دارند. البته طراحی هیدرولیکی بدنه فیلتر هم خیلی مهم است. در انتخاب فیلتر می بایست به اطلاعات سازنده در مورد مشخصات فنی مانند حداکثر فشار قابل تحمل فیلتر نیز توجه داشت.

در ساخت بدنه برخی از فیلترهای شنی قدیمی از ورق گالوانیزه استفاده می‌شده که در حال حاضر به هیچ عنوان توصیه نمی شود. دلیل این موضوع هم به مقاومت کم آنها نسبت به مواد شیمیایی و همینطور خوردگی پوشش داخلی آنها به دلیل حرکت سیلیس و سایش آنها روی بدنه در زمان بک واش برمی گردد. به همین دلیل، احتمال خرابی تدریجی پوسته داخلی فیلتر و ورود زنگاب به آب استخر وجود خواهد داشت.

در صورت تمایل به استفاده از فیلتر شنی با بدنه فلزی، جنس بدنه باید از استنلس استیل باشد. بدنه استنلس استیل علاوه بر توان تحمل فشار بالاتر، مقاومت خوبی هم در برابر مواد شیمیایی دارد. یعنی جاهایی که ما به هر دلیلی احتمال دارد که با فشار بالا مواجه باشیم، مثلاً اختلاف ارتفاع بین تصفیه خانه و استخر زیاد باشد، استفاده از فیلتر استیل می تواند گزینه مناسبی باشد. مثلاً اگر فاصله عمودی استخر از فیلتر بالای ۵ متر باشد، همیشه یک ستون آب 5 متری به صورت مستمر از بالا روی پمپ و فیلتر وجود داشته و اگر از بدنه‌های پلاستیکی و یا پلی اتیلینی استفاده شود، احتمال آسیب دیدگی بدنه فیلتر وجود خواهد داشت. یا اگر به هر دلیلی پمپ تصفیه قوی باشد، به عنوان مثال فاصله افقی استخر تا تصفیه خانه بالای ۲۰ متر بوده و مجبور به استفاده از یک پمپ قوی‌تر شده باشیم، باز اینجا استفاده از فیلترهای بدنه استیل می‌تواند توجیه مناسبی داشته باشد. البته قیمت فیلترهای با بدنه استیل بالاتر است اما از مزایای ذکر شده نیز برخوردار است.

فیلترهای شنی از نظر جای قرار گرفتن شیر روی فیلتر هم دو مدل اصلی دارند. در یک مدل، شیر بالای فیلتر و در مدل دیگر، شیر در کنار فیلتر نصب میشود. این دو مدل از نظر اصول کارکرد با هم تفاوتی ندارند. فقط چیدمان لوله و نازل های داخل آنها کمی با هم متفاوت است. مزیت اصلی فیلترهایی که شیر بالای آنها نصب می شود، این است که فضای کمتری اشغال می کنند. اما مزیت فیلترهایی که شیر آنها در کنار فیلتر قرار دارد، این است که اگر زمانی به هر دلیلی لازم باشد تا به داخل فیلتر دسترسی وجود داشته باشد (مثلاً بررسی سیلیس، بررسی لوله و نازل و یا تعویض سیلیس)، فقط کافی است که درب بالای فیلتر باز شود و نیازی به بازکردن لوله کشی متصل به شیر نخواهد بود.

 

مزایا و محدودیت های فیلتر شنی

 

اولین مزیت فیلتر شنی، قیمت و هزینه اولیه آن است. هم خود فیلتر و هم مواد فیلتراسیون داخل آن معمولاً نسبت به سایر انواع فیلترها قیمت مناسب تری دارند. دسترسی بالاتر به قطعات و خدمات پس از فروش آنها نیز می بایست در نظر گرفته شود.

مزیت دیگر، نگهداری ساده فیلترهای شنی است. همانطور که توضیح داده شد، هر موقع فشار فیلتر افزایش پیدا کرد فقط کافی است که فیلتر بک واش شود و این کار در عرض چند دقیقه قابل انجام بوده و پیچیدگی زیادی هم ندارد.

مزیت بعدی به عمر مواد فیلتراسیون داخل فیلتر شنی برمی گردد. سیلیس تا چند سال نیاز به تعویض نداشته و فیلتر با بک واش صحیح و بموقع به کار خود ادامه می دهد. بعد از گذشت چند سال که فیلتر دائماً در سرویس و بک واش قرار گرفت، لبه‌های تیز دانه‌های سیلیس شروع به تخت شدن کرده و راندمان فیلتراسیون شروع به افت می‌کند. چون همین تیزی دانه‌های سیلیس باعث می شود که وقتی کنار هم قرار میگیرند، از عبور ذرات از بستر سیلیس جلوگیری شود. سیلیس های معمولی که با پایه سنگ هستند، ارزان قیمت بوده و معمولاً دو تا چهار سال بیشتر عمر مفید نداشته و بعد از آن نیاز به تعویض دارند.

امروزه بیشتر از سیلیس شیشه‌ای (Glass Media) که بر پایه شیشه فرآوری شده هستند، بجای سیلیس معمولی استفاده می شود. سیلیس شیشه ای براحتی تا ۶ سال بدون اینکه نیاز به تعویض باشد، کارایی و عمر مفید دارند. قیمت سیلیس شیشه ای از سیلیس معمولی بالاتر است. اما باز هم در مقایسه با کارتریج و خاک دیاتومه خیلی قیمت مناسب‌تری دارد.

علاوه بر مزایای فوق، برای استخرهای روباز و بزرگ که احتمال جلبک زدن در آنها بیشتر است، فیلتر شنی گزینه مناسب‌تری از بقیه فیلترهاست.

البته در کنار مزیت‌هایی که اشاره شد، فیلتر شنی محدودیت هایی نیز دارد که حتماً باید به آنها توجه کرد.

اولاً از نظر قدرت شفاف کردن آب، فیلتر شنی ضعیف‌ترین نوع فیلتر محسوب می شود. به طور متوسط اگر از سیلیس معمولی در آنها استفاده شده باشد، فیلتر شنی می تواند ذرات بالای ۲۰ تا ۵۰ میکرون را از آب حذف کرده و ذرات ریزتر احتمال دارد که از فیلتر عبور کنند. برای اینکه تقریب ذهنی داشته باشید، در نظر بگیرید که ضخامت یک تار موی سر انسان معادل ۵۰ میکرون است. البته اگر از سیلیس شیشه‌ای در فیلتر استفاده شود، ذرات بالای ۵ تا ۱۰ میکرون از آب جدا حذف شده و این باعث افزایش قابل توجهی در شفافیت آب استخر خواهد شد.

نکته بعد، کم بودن سطح فیلتراسیون در فیلترهای شنی است. یعنی عملاً لایه های بالایی سیلیس به اندازه قطر فیلتر در معرض جریان آب قرار گرفته و با تجمع آلودگی‌ها در همان بخش بالای بستر سیلیس، خیلی سریع فشار فیلتر افزایش پیدا کرده و زمان بک واش فرا می رسد. هر بار با بک واش مقداری آب و به همراه آن مواد ضدعفونی کننده و شیمیایی دورریز شده و هدر میرود. بنابراین جاهایی که محدودیت آب وجود دارد، بهتر است به فکر استفاده از فیلتر دیگری به غیر از فیلتر شنی بود.

با توجه به نیاز دائم فیلتر شنی به بک واش، حتماً می بایست در نزدیکی محل قرارگیری فیلتر شنی، جایی برای تخلیه آب خروجی بک واش درنظر گرفته شده باشد.

نکته دیگری که لازم است به آن توجه شود، این است که وقتی فشار فیلتر شنی افزایش پیدا می‌کند، عملکرد آن کاهش و به بدنه فیلتر نیز فشار وارد می شود. بنابراین در استخرهایی که از پمپ تصفیه دور متغیر استفاده می‌شود، برای صرفه‌جویی انرژی وقتی که دور پمپ پایین تنظیم و فیلتر نیز دچار گرفتگی شده باشد، سیستم تصفیه‌ با راندمان خوبی کار نخواهد کرد. البته استفاده از سیلیس شیشه‌ای بجای سیلیس معمولی، تا حد زیادی مشکل افت فشار را کمتر می کند.

 

 

فیلتر کارتریجی

 

فیلتر کارتریجی همانطور که از اسم آن مشخص است، یک یا چند کارتریج فیلتر داخلش قرار دارد. فیلترهای کارتریجی چند المانه معمولاٌ در استخرهای بزرگتر استفاده می شوند.

 

 

در فیلترهای کارتریجی، آب از یک سمت وارد فیلتر شده، از روی لایه پلی استر کارتریج عبور کرده، آلودگی‌ها و ذرات یک سمت فیلتر باقی مانده و آب تمیز از سمت دیگر خارج و به سمت پورت خروجی فیلتر هدایت می شود.

 

 

بعد از مدتی که مقدار آلودگی روی سطح کارتریج زیاد شد، فشار فیلتر افزایش پیدا می کند که توسط گیج نصب شده روی فیلتر قابل تشخیص است. در فیلتر کارتریجی بر خلاف فیلتر شنی، عملیات بک واش وجود ندارد. به همین دلیل است که در ساختار این فیلتر، شیر بک واش در نظر گرفته نشده است. در فیلتر کارتریجی بجای بک واش، باید کارتریج از داخل فیلتر خارج شده و  طی یک فرایندی کاملاً تمیز و شسته شود.

 

 

 

 

مزایا و محدودیت های فیلتر کارتریجی

 

فیلتر کارتریجی از نظر قدرت شفاف کنندگی آب از فیلتر شنی قوی‌تر است. فیلترهای کارتریجی معمولاً توانایی حذف ذرات بالای ۱۰ تا ۱۵ میکرون از آب را دارند که نشان می دهد نسبت به فیلتر شنی از قدرت شفاف کنندگی بیشتری برخوردارند. به همین دلیل، گاهی برای اینکه قدرت شفاف کنندگی خیلی زیاد شود، از ترکیب فیلتر شنی و بعد فیلتر کارتریجی استفاده می شود.

مزیت دیگر فیلتر کارتریجی، سطح تماس بالای آن با آب است. اگر کاغذ پلی استر کارتریج بصورت کامل باز شود، متوجه خواهید شد که سطح تماس با آب در این فیلتر خیلی نسبت به فیلتر شنی که فقط سطح دایره بالای ستون سیلیس در معرض جریان آب قرار می گیرد، بیشتر است. به همین دلیل، در صورت انتخاب سایز مناسب فیلتر کارتریجی، نگهداری آن خیلی ساده بوده و چندین ماه بدون نیاز به شستشوی کارتریج می‌توان به راحتی از فیلتر استفاده کرد.

طراحی هیدرولیکی فیلترهای کارتریجی به نحوی است که باعث ایجاد افت فشار خیلی کمی می شود. این فیلتر شیر چند راهه نداشته و همینطور از کارتریجی در داخل آن استفاده شده که سطح تماس بالایی با آب دارد. خود شیر چند راهه یکی از دلایل افت فشار بالا در فیلترهای شنی و دیاتومه است. به همین دلیل، حداکثر دبی آب قابل عبور مجاز در فیلترهای کارتریجی در مقایسه با فیلترهای شنی و فیلترهای دیاتومه با سایز مشابه مقدار بالاتری است. چون آب راحت‌تر از این فیلترها عبور کرده و فشار کمتری برای آن مورد نیاز است. این مزیت باعث میشود که در صورت استفاده از پمپ دور متغیر با دور پایین هم فیلتر به راحتی کار کرده و مشکل افت راندمان نداشته باشد.

فیلتر کارتریجی نیاز به بک واش نداشته و هر چند ماه یک بار بسته به سایز و حجم تصفیه انجام شده، فقط نیاز به شستشوی کارتریج دارد. به همین دلیل میزان هدر رفت آب و مواد شیمیایی از استخر بسیار کمتر است. بنابراین در جاهایی که محدودیت در نیروی نگهداری و یا محدودیت آب وجود دارد، فیلتر کارتریجی گزینه مناسب تری نسبت به فیلتر شنی است.

به صورت کلی، فیلتر کارتریجی برای تصفیه جکوزی‌ها و استخرهای کوچک و یا پرتابل یک گزینه خیلی خوب و در دسترس است. یکی از بهترین کاربردهای فیلترهای کارتریجی، در پکیج‌های جاروی پرتابل استخر است. در این جارو‌ها، یک پمپ روی گاری نصب شده، و با حرکت سرجارو و دسته تلسکوپی، آب کثیف استخر مکش و از سمت دهش پمپ دور ریخته میشود. برای جلوگیری از هدررفت و دورریز آب، می توان گاری جارو را بزرگتر در نظر گرفته و یک فیلتر کارتریجی کوچک بعد پمپ نصب شود. به این ترتیب، آب خروجی پمپ داخل فیلتر کارتریجی شده و مجدد آب تمیز با یک شیلنگ به استخر برمی گردد.

 

 

البته فیلتر کارتریجی محدودیت هایی هم دارد. اولاً قیمت خود فیلتر و کارتریج آن نسبت به فیلتر شنی گران‌تر است. درست است که کارتریج فیلتر قابل شستشو است، اما بالاخره بعد از گذشت دو تا سه سال، فیلتر کارتریج بتدریج ضمن کار و شستشو با مواد شیمیایی مستهلک شده و بعد از آسیب دیدگی نیاز به تعویض پیدا می کند.

شستشوی کارتریج فیلتر به سادگی بک واش فیلتر شنی نیست که در مدت خیلی کوتاهی انجام شود. شستشوی کارتریج فیلتر باید با روش مناسب و چندین ساعت غوطه ور بودن در مواد شیمیایی انجام گیرد. این کار ممکن است که چندین ساعت یا حتی بیشتر از یک روز زمان ببرد. بنابراین توصیه می‌شود که همیشه حداقل یک یا چند کارتریج یدک برای زمان شستشوی کارتریج استفاده شده در نظر گرفته شده باشد که سیستم تصفیه استخر همیشه در جریان باشد.

فیلتر کارتریجی برای استخرهای با جلبک زیاد، به تنهایی گزینه مناسبی نیست. مگر اینکه بعد از یک فیلتر شنی استفاده شود. چون اگر جلبک وارد این فیلتر شود. روی سطح پلی استر کارتریج نشسته و علاوه بر احتمال صدمه به کارتریج فیلتر، سطح قابل توجهی از سطح فیلتراسیون از دسترس خارج شود. بنابراین جایی که استخر زیاد جلبک میزند، فیلتر کارتریجی گزینه مناسبی نیست.

 

 

فیلتر دیاتومه

 

فیلتر بعدی، فیلتر دیاتومه است. در داخل این فیلترها از نوعی خاک که از بقایای یک جلبک تک سلولی به نام "دیاتوم" به دست می آید، استفاده می شود. خاک دیاتومه به دلیل وجود خلل و فرج خیلی زیاد، قدرت جذب مواد خارجی بسیار بالایی دارد. جالب است بدانید توان جذب ذرات یک لایه ۳ میلیمتری از خاک دیاتومه، معادل ۶۰ سانتی‌متر ستون سیلیس یک فیلتر شنی است. به همین دلیل، اگر روی یک بستر یک لایه خاک دیاتومه یا اصطلاحاً کیک دیاتومه نازک وجود داشته باشد، آب ضمن عبور از یک سمت به سمت دیگر بسیار تمیز و شفاف می شود. از این خاصیت، در فیلترهای دیاتومه استفاده می شود.

 

 

در داخل فیلترهای دیاتومه تعدادی المنت قرار گرفته است. با روشن شدن سیستم تصفیه و اضافه کردن مقداری خاک دیاتومه به داخل اسکیمر استخر یا داخل استرینر پمپ، جریان آب، خاک دیاتومه را روی المنت‌ها برده و آنها را فشرده می کند. آب استخر بعد از عبور از روی این کیک دیاتومه، کاملا شفاف شده و دوباره به استخر برمی‌گردد.

 

 

فشار فیلتر دیاتومه هم مانند فیلتر شنی بعد از مدتی افزایش پیدا کرده و می بایست توسط شیر چندراهه تعبیه شده روی بدنه فیلتر، بک واش شود. اما تفاوت بک واش آن با فیلتر شنی این است که در زمان بک واش، خاک دیاتومه نیز به همراه آلودگی‌ها از فیلتر خارج می شود. بنابراین بعد از هر بار بک واش باید تقریباً معادل یا ۸۰ درصد مقدار اولیه خاک دیاتومه مجدداً از طریق اسکیمر یا استرینر پمپ اضافه شود.

 

مزایا و محدودیت های فیلتر دیاتومه

 

مهمترین و شاخص‌ترین مزیت فیلتر دیاتومه، قدرت شفاف کنندگی آن است. فیلتر دیاتومه می‌تواند ذرات بالای ۲ تا ۵ میکرون را از آب جدا کند که دقت خیلی قابل توجهی است. حتی بعضی از باکتری‌ها هم از نظر ابعاد در همین بازه قرار داشته و این بدان معناست که فیلتر دیاتومه علاوه بر شفاف سازی کامل، می‌تواند به ضدعفونی آب استخر و یا جکوزی هم کمک کند.

 البته فیلتر دیاتومه معمولاً قیمت بالاتری نسبت به فیلترهای شنی و کارتریجی دارد. همچنین خاک دیاتومه هم به راحتی سیلیس در دسترس نبوده و قیمت خیلی بالاتری دارد.

همانطور که گفته شد، بعد از هر بار بک واش باید مجدداً خاک دیاتومه به فیلتر اضافه شود. همین موضوع باعث مشکل و هزینه بر شدن نگهداری فیلتر دیاتومه می شود.

 

 

در استفاده از خاک دیاتومه باید احتیاط لازم را در نظر گرفت. خاک دیاتومه غیرخوراکی است و اگر به هر دلیلی (مثلاً پارگی در المنت ها) وارد استخر شود، ممکن است از طریق بلعیدن آب وارد بدن شده و برای سلامتی ایجاد مشکل کند. ضمناً خاک دیاتومه چون خیلی خاک سبکی است، حتماً باید آن را به آهستگی در اسکیمر یا داخل استرینر پمپ ریخته و حتماً از ماسک استفاده شود تا با تنفس وارد بدن نشود.

چون جنس بیشتر المنت های فیلترهای دیاتومه از پلاستیک است، نباید به مدت طولانی در معرض آب با دمای بالا قرار گیرند. زیرا در این صورت ممکن است استحکام آنها از بین رفته و صدمه ببینند. به همین دلیل، استفاده از فیلتر دیاتومه برای جکوزی خیلی توصیه نمیشود.

مقدار و سرعت جریان آب عبوری از داخل فیلتر دیاتومه نباید خیلی زیاد باشد. چون در صورت بالا بودن سرعت آب ممکن است که خاک دیاتومه داخل شبکه‌های المنت خیلی فشرده شده و با بک واش از فیلتر خارج نشوند. بنابراین توصیه می شود که حداقل سالی یک بار باید المنت‌ها را از داخل فیلتر خارج و بعد بررسی و حصول اطمینان از عدم وجود هیچگونه پارگی یا تجمع و تراکم آشغال و خاک دیاتومه در آنها و بعد از تمیز کردن، آنها را در جای خود قرار داد. همچنین در صورت نیاز به تعویض و یا تعمیر، اقدامات لازم حتماً انجام گیرد.

 

 

 

جمعبندی

 

در این فیلم و مقاله تلاش شد بصورت مختصر انواع فیلترهای مورد استفاده در تصفیه استخر و جکوزی معرفی و ضمناً مزایا و محدودیت های هرکدام نیز توضیح داده شود.

انتخاب فیلتر مناسب برای استخر به عوامل مختلفی از جمله موارد زیر بستگی دارد:

- مقدار آلودگی

- سرپوشیده یا روباز بودن

- محدودیت آب

- میزان شفافیت مطلوب مدنظر

- امکان داشتن زمان، انرژی و هزینه برای نگهداری